অৱশেষত প্ৰতীক্ষাৰ অন্ত পৰিল। দশক দশক ধৰি এক ৰাজনৈতিক আৰু আৱেগিক বিষয় হিচাপে পৰিগণিত হৈ অহা অযোধ্যাৰ ৰাম মন্দিৰৰ বিষয়টোৰ অৱশেষত পৰিল সফল সামৰণি। সোমবাৰে অৰ্থাৎ ২২ জানুৱাৰীত অযোধ্যাত ভগৱান ৰামৰ প্ৰতিমূৰ্তিৰ অভিষেক অনুষ্ঠানৰ পিছতে সমগ্ৰ দেশত বিয়পি পৰে হৰ্ষোল্লাস, জয় শ্ৰী ৰাম ধ্বনিৰে মুখৰিত হৈ পৰে ধৰণী। ৰাম মন্দিৰত প্ৰাণ প্ৰতিষ্ঠা উপলক্ষ্যে সোমবাৰে আৱতৰীয়া দিপাৱলী পালন কৰিলে সমগ্ৰ দেশবাসীয়ে। 

অযোধ্যাত নিজ হাতেৰে শিশু ৰামৰ প্ৰতিমূৰ্তিৰ অভিষেক ঘটায় প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে। ইয়াৰ পিছতে অনুষ্ঠানলৈ অহা লোকসকলৰ সন্মুখত আবেগবিহ্বল হৈ পৰা দেখা যায় মোদীক। তেওঁ কয়, ‘আমাৰ ৰাম আহি পালেহি। ৰামলালা আৰু আজিৰে পৰা টেণ্টৰ তলত থাকিব নালাগে।’ প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে কয়, ‘শতিকাযোৰা  ধৈৰ্য্যৰে আজি আমি শ্ৰীৰামৰ মন্দিৰ পাইছো। দাসত্বৰ মানসিকতা ভাঙি থিয় হোৱা জাতিয়ে এইদৰেই এক নতুন ইতিহাসৰ সূচনা কৰে।’

ৰাম মন্দিৰ সন্দৰ্ভতো আদালতৰ সিদ্ধান্তৰ কথা উল্লেখ কৰি প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে কয় যে ন্যায়ৰ সমাৰ্থক ভগৱান ৰামৰ মন্দিৰটোও ন্যায্যভাৱে নিৰ্মাণ কৰা হৈছে। ৰাম মন্দিৰৰ সৈতে জড়িত বিতৰ্কৰ দিশলৈ আঙুলিয়াই প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে কয়, “আগতে কিছুমান মানুহে কৈছিল যে ৰাম মন্দিৰ নিৰ্মাণ হ’লে জুই লাগিব। এনে লোকে ভাৰতৰ সামাজিক বিবেক বুজিব পৰা নাছিল।” তেওঁ পুনৰ কয়, "ৰাম জুই নহয়, ৰাম শক্তি। ৰাম কোনো বিবাদ নহয়, ৰাম সমাধানহে।”

প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে নিজৰ ভাষণত কয়, “ৰাম কেৱল আমাৰ নহয়, ৰাম সকলোৰে। ৰাম কেৱল উপস্থিত নহয়, ৰাম চিৰন্তন। এয়া ভাৰতৰ সময় আৰু ভাৰতে এতিয়া আগবাঢ়িব। এই মুহূৰ্তটো আহিছে শতিকাজোৰা অপেক্ষাৰ অন্তত। এতিয়া আমি আৰু থমকি নৰও।” সোমবাৰে ৰাম মন্দিৰৰ অভিষেক অনুষ্ঠানৰ ওপৰত সমগ্ৰ বিশ্বই দৃষ্টি ৰাখিছিল। এই প্ৰাণ প্ৰতিষ্ঠা কাৰ্যসূচী ভাৰতকে ধৰি সমগ্ৰ বিশ্বৰ সংবাদ মাধ্যমতে প্ৰচাৰ কৰা হৈছে। ৰাষ্ট্ৰীয় আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় একাধিক সংবাদ পত্ৰত অযোধ্যাৰ এই প্ৰাণ প্ৰতিষ্ঠা অনুষ্ঠানক প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদী আৰু বিজেপিৰ বাবে লোকসভা নিৰ্বাচনৰ কৌশল হিচাপে তুলি ধৰাও হৈছে। 

'হিন্দুৰ ৰক্ষক'ৰ ৰাজনৈতিক বাৰ্তা?

ৰাজনৈতিক বিশ্লেষকসকলৰ মতে, প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে ভাষণত ৰামৰ আগমনৰ কথা কৈ ইংগিতপূৰ্ণভাৱে এটা ডাঙৰ "ৰাজনৈতিক বাৰ্তা"হে প্ৰদান কৰিছে। প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ ভাষণৰ অৰ্থ বিশ্লেষণ কৰি জ্যেষ্ঠ সাংবাদিক শৰদ গুপ্তাই প্ৰশ্ন কৰে, "ইয়াৰ আগতে ৰাম পৃথিৱীত নাছিল নেকি? প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে ক’বলৈ চেষ্টা কৰিছে যে বিজেপি আৰু আৰএছএছে ৰামক আনিছে। আগন্তুক নিৰ্বাচনৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি এয়া এক ৰাজনৈতিক বাৰ্তা। বিগত নির্বাচনতো বিজেপিৰ শ্লোগান আছিল যে যিয়েই ৰামক আনিব, আমি তাক লৈ আহিম।”

শৰদ গুপ্তাই কয়, "এই কাৰ্যসূচীৰ পূৰ্বে দেশজুৰি পতাকা বিতৰণৰ ধৰণ আৰু ভজন-কীৰ্তন কৰা হৈছিল। ইয়াৰ জৰিয়তে এই বাৰ্তা দিয়াৰ প্ৰয়াস কৰা হৈছিল যে কেৱল বিজেপিহে হিন্দুৰ একমাত্ৰ ৰক্ষক, নহ'লে মানুহে মোগলৰ দাসত্ব অৰ্থাৎ মুছলমানৰ দাসত্বৰ জীৱন যাপন কৰিবলগীয়া হ'লহেঁতেন।” 

তেওঁ কয়, “প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে দেখুৱাবলৈ চেষ্টা কৰিছে যে বিজেপি হিন্দুৰ ত্ৰাণকৰ্তা। মোদীয়ে প্ৰকান্তৰে কয় যে কংগ্ৰেছে যিদৰে ‘তুষ্টিকৰণ’ নীতি গ্ৰহণ কৰি আহিছে, দেশৰ ৮০ শতাংশ জনসংখ্যা সংগঠিত কৰিও হিন্দুসকলে দ্বিতীয় শ্ৰেণীৰ নাগৰিক হৈয়েই থাকিলহেঁতেন।" শৰদ গুপ্তাই কয় যে তেওঁ জনসাধাৰণৰ মাজত হিন্দু গৌৰৱৰ বীজ সিঁচাত সফল হৈছে আৰু হিন্দুৰ এক বৃহৎ জনসংখ্যা এই অনুভূতিত বৈ যাবলৈ আৰম্ভ কৰিছে।

জ্যেষ্ঠ সাংবাদিক তথা ৰাজনৈতিক বিশ্লেষক বিজয় ত্ৰিবেদীৰ মতেও প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ ৰাম মন্দিৰ অভিষেকৰ ভাষণ দৰাচলতে ৰাজনৈতিকহে আছিল। তেওঁ কয় ‘প্ৰধানমন্ত্ৰী এজন ৰাজনৈতিক দলৰ নেতা আৰু তেওঁৰ ভাষণত ৰাজনৈতিক বাৰ্তা নিশ্চয় থাকিব। তথাপিও অযোধ্যাত দিয়া ভাষণ কম ৰাজনৈতিক। বিৰোধী দলসমূহে ভয় খাইছে, সেয়েহে ইয়াক ৰাজনৈতিক ভাষণ বুলি অভিহিত কৰি ২০২৪ চনৰ নিৰ্বাচনৰ সৈতে ইয়াক সংযোগ কৰিছে।’

তেওঁ কয়, ‘এই অনুষ্ঠানৰ জৰিয়তে হিন্দুৰ ৰক্ষক হিচাপে আগবাঢ়ি অহাৰ বাবে মোদীক দোষাৰোপ কৰাটো ভুল। জাতিৰ সৈতে ৰামক সংযোগ কৰাৰ কথা কৈছে প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে। যি নহওক, সমগ্ৰ ভাৰতবৰ্ষই ৰামক জাতীয় নায়ক বুলি গণ্য কৰে।’ ত্ৰিবেদীয়ে লগতে কয়, ‘তেওঁ নিজৰ ভাষণ অযোধ্যাত ৰাম মন্দিৰ নিৰ্মাণ বা ৰাম জন্মভূমি আন্দোলনৰ বাহিৰলৈ লৈ গৈছে, য'ত তেওঁ ভাৰতৰ উত্থান, অগ্ৰগতি আৰু উন্নয়নৰ কথা দোহাৰিছে। তেওঁ ৰামক ভাৰতৰ বিশ্বাস, আধাৰ আৰু সংবিধান বুলি অভিহিত কৰিছে।’

'মাষ্টাৰ অৱ চেৰেমনি'

বিশ্লেষকসকলে কয় যে নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে একেলগে দুটা উদ্দেশ্য সাধন কৰিব বিচৰাৰ বাবেই এই অনুষ্ঠানৰ কেন্দ্ৰবিন্দুত নিজকে ৰাখিছিল। ইয়াৰ জৰিয়তে তেওঁ ৰাজনৈতিক বাৰ্তাও দিব বিচাৰিছিল আৰু লগতে ইতিহাসত অমৰ হ’বও বিচাৰিছিল। যিহেতু ২০২৪ চনৰ নিৰ্বাচনতো তেওঁক কেন্দ্ৰত ৰাখি যুঁজ দিয়া হৈছে, গতিকে মোদীৰ নিশ্চয়তাৰ কথা কোৱা হৈছে, বিজেপি চৰকাৰৰ নহয়। এই কৌশলটো আগুৱাই লৈ গৈ তেওঁ নিজকে অনুষ্ঠানটোৰ কেন্দ্ৰবিন্দুত ৰাখিছে।

শৰদ গুপ্তাই কয়, "হিন্দু ভোটাৰক সংগঠিত কৰিবলৈ প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে দেখুৱাই দিলে যে তেওঁতকৈ ডাঙৰ হিন্দু কোনো নহয়। তেওঁক তিনিদিন ব্ৰত ৰাখিবলৈ কোৱা হৈছিল যদিও তেওঁ ১১ দিন ব্ৰত ৰাখিছিল। তেওঁ অযোধ্যাত সকলো পূজা আৰু ৰীতি-নীতি সম্পন্ন কৰিছে। বাকীসকল মৌন দৰ্শক হৈয়েই থাকিল। অনিল মিশ্ৰই মূল আয়োজক হ’ব বুলি কোৱা হ’লেও সমগ্ৰ মনোযোগ তেওঁৰ ওপৰত আছিল। বাকী সকলোবোৰ গৌণ আছিল।”

অৱশ্যে বিজয় ত্ৰিৱেদী এই কথাত একমত নহয়। তেওঁ কয় যে ২০২৪ চনৰ নিৰ্বাচনত মন্দিৰৰ অনুষ্ঠানটো কেকত আইচিং কৰাৰ দৰে হ’ব। মোদীৰ নিশ্চয়তা আৰু মন্দিৰ উদ্বোধনী অনুষ্ঠানৰ সংমিশ্ৰণেৰে বিজেপিয়ে নিৰ্বাচনত অৱতীৰ্ণ হ’ব। তেওঁ কয়, “কেৱল ৰাম মন্দিৰৰ ভিত্তিত বিজেপিয়ে নিৰ্বাচনত জয়ী হ’ব নোৱাৰে। সকলো ৰামভক্ত বিজেপিৰ সমৰ্থক নহয়। যদি সকলো হিন্দুৱে ৰামৰ নামত বিজেপিক ভোট দিলেহেঁতেন, তেন্তে ৬০ শতাংশ নহ’লেও কমেও ৮০ শতাংশ ভোট পালেহেঁতেন।”

বিজয় ত্ৰিবেদীয়ে পুনৰ কয়, ‘ৰামৰ ভক্তক ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টিৰ ভোটাৰ বুলি গণ্য কৰাটো উচিত নহ’ব। নতুবা ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টিয়ে ইয়াৰ পৰা কোনো লাভ নাপাব বুলি কোৱাটোও ভুল। স্পষ্টভাৱে লাভ হ’ব, কাৰণ বিজেপিয়ে ইয়াৰ বাবে ৩০ বছৰ ধৰি যুঁজিছে। সকলো জয়-পৰাজয়, আইনী যুদ্ধ, সংসদীয় ৰাজনীতি, ভোটৰ ৰাজনীতি আদিৰ পিছত এটা ভব্য মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছে। ইয়াৰ সুবিধা বিজেপিয়ে কিয় ল’ব নালাগে?’ তেওঁ লগতে কয়, ‘এই দুটা বিষয়ৰ বাবে বিৰোধীৰ কিবা প্ৰস্তুতি আছেনে? লাগিলে সেয়া ৰাম মন্দিৰ হওক, হিন্দুত্ববাদী বিষয় হওক বা মোদীৰ গেৰেণ্টীৰ দৰে শ্লোগানৰ সৈতে প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা কৰিব পৰা যিকোনো ইছ্যু অনাই হওক। এইটো এটা ডাঙৰ প্ৰশ্ন।’

ৰাম কোনো বিবাদ নহয়, ৰাম সমাধানহে!  কিয় ক’লে মোদীয়ে

প্ৰাণ প্ৰতিষ্ঠা কাৰ্যসূচীৰ পিছত দিয়া ভাষণত প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে কয়, "ৰাম অগ্নি নহয়, ৰাম শক্তি। ৰাম কোনো বিবাদ নহয়, ৰাম সমাধানহে।” প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ ভাষণৰ এই শাৰীটোক বেলেগ ধৰণে ব্যাখ্যা কৰা হৈছে। বিজয় ত্ৰিবেদীয়ে কয়, "প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে বিনয়লৈকে বিজয়ৰ লগত কথা পাতিছিল। বিজয়ৰ উন্মাদনাত সীমাৰ বাহিৰলৈ যোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে। সেয়ে প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে কয় যে আমি এইটোক ৰাম মন্দিৰৰ জয় হিচাপে চাব লাগে কিন্তু বিনয়ক এৰি নাযাব। সীমা এৰি নিদিব। দেখাত বিজয়ৰ দৰে হ’লেও ভদ্ৰ হওক। অনিৰ্ণায়ক নহ'ব।"

অৱশ্যে নৰেন্দ্ৰ মোদী আৰু ৰাম জন্মভূমি বিতৰ্কৰ ওপৰত এখন গ্ৰন্থ ৰচনা কৰা জ্যেষ্ঠ সাংবাদিক তথা ৰাজনৈতিক বিশ্লেষক নীলাঞ্জন মুখোপাধ্যায়ে কয় যে, "প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে কৈছে যে ৰাম অগ্নি নহয়, তেওঁ শক্তি। অযোধ্যাৰ ৰাম জন্মভূমি বাবৰি মছজিদ বিবাদৰ পটভূমি মনত ৰাখি তেওঁ এই বাক্যসমূহ কৈছে। কাৰণ এই বিবাদৰ সময়ত ব্যাপক সংঘৰ্ষ, অগ্নিসংযোগ আৰু হত্যাকাণ্ড সংঘটিত হৈছিল। এই কথা কৈ তেওঁ ৰাইজক হিংসা নকৰিবলৈ বাৰ্তা দিছে নেকি?”

তেওঁ কয়, “এই বাৰ্তাৰ অৰ্থ বুজিবলৈ আমি অপেক্ষা কৰিব লাগিব। প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ এই বাৰ্তাই বাৰাণসী বা মথুৰা আৰু অন্যান্য স্থানৰ ধৰ্মীয় স্থানৰ ওপৰত বিজেপি আৰু সংঘৰ পুৰণি স্থিতি বৰ্তমানলৈকে চলি থকা সলনি কৰিবনে? শেহতীয়াকৈ এজন বিজেপি নেতাৰ এটা বিবৃতি আহিছিল যে কাশীত বাৰ, ষোল্ল বা বাইশটা মছজিদ ভাঙি পেলোৱা হ’ব। সেইবোৰত মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা হ'ব।"

তেওঁ কয়, "বিজেপিয়ে তেওঁলোকক মুখ বন্ধ কৰিবলৈ ক'বনে? এই মুহূৰ্তটোৱেই নেকি ‘সংগ্ৰামৰ অন্ত’? নে নতুন ঈশ্বৰতন্ত্ৰৰ আৰম্ভণি। এইটো চাব লাগিব। বিজেপিয়ে যেতিয়া নিৰ্বাচনত প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা কৰে তেতিয়া কি শ্লোগান উত্থাপন কৰে চাব লাগিব। ইয়াৰ নেতাসকলে নিৰ্বাচনী ভাষণত কি কয়? তেওঁলোকৰ আচৰণ কেনেকুৱা? কেনেধৰণৰ ৰাজনীতি কৰে তেওঁ? আগলৈ ভাৰতৰ চৰিত্ৰ হ’ব পৰা ফলাফলৰ ওপৰত বহু কথা নিৰ্ভৰ কৰিব।”

নীলাঞ্জন মুখোপাধ্যায়ে পুনৰ কয়, "যদি বিজেপিয়ে ৩০৩ খনতকৈ অধিক আসন পায়, তেন্তে ইয়াৰ বিষয়ে বুজাই দিব আৰু কিবা এটা নীতি গ্ৰহণ কৰিব। হয়তো তেতিয়া বিজেপিয়ে অধিক আক্ৰমণাত্মক নীতি এটা উলিয়াব পাৰে। উদাহৰণস্বৰূপে ২০১৯ চনত সংখ্যাগৰিষ্ঠতালৈ অহাৰ লগে লগে কাশ্মীৰৰ বিশেষ মৰ্যাদা বিলুপ্ত কৰিলে। তিনি তালাকৰ বিৰুদ্ধে আইন আনিলে। CAA আৰু UAPA আইন আনিলে। হয়, যদি আমি ২৭২খনতকৈ কম আসন পাওঁ তেন্তে আমি মিত্ৰজোঁটৰ অংশীদাৰসকলৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰিব লাগিব। গতিকে এই সকলোবোৰ নিৰ্ভৰ কৰিব ২০২৪ চনৰ নিৰ্বাচনী ফলাফলৰ ওপৰত। সেয়েহে ৰামক জুই নহয় শক্তি বুলি অভিহিত কৰি বিজেপিৰ মনোভাৱ কোমল হোৱাৰ কোনো ইংগিত দিয়াটো অকালপক্ক। বিজেপিৰ মনোভাৱ কিমান নৰম হ’ব সেয়া জানিব পৰা যাব চাৰি-ছমাহৰ পাছতহে।”

কিয় প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে তেওঁৰ ভাষণত দক্ষিণ ভাৰত ভ্ৰমণৰ কথা উল্লেখ কৰিছিল?

ভাষণত প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে কয়, "মোৰ ১১ দিনীয়া উপবাসৰ সময়ত ভগৱান শ্ৰীৰামৰ চৰণ পৰি যোৱা সেই ঠাইবোৰৰ পদধূলা স্পৰ্শ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিলো, সেয়া নাছিক হওক, কেৰালা হওক, ৰামেশ্বৰ হওক বা ধনুষকোড়ী হওক। মোৰ সৌভাগ্য যে সাগৰৰ পৰা সৰ্যুলৈ মই যাত্ৰা কৰাৰ সুযোগ পাইছিলোঁ।” প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে তেওঁৰ ভাষণত এই ভ্ৰমণৰ কথা উল্লেখ কৰি কি বাৰ্তা প্ৰেৰণ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছে তাক লৈও বিশ্লেষকসকলে নিজৰ নিজৰ মত আগবঢ়াইছে। 

শৰদ গুপ্তাই কয়, "এই কাৰ্যসূচী আৰম্ভ হোৱাৰ পৰাই তেওঁ দক্ষিণ ভাৰতৰ দহ-এঘাৰটা মন্দিৰ পৰিদৰ্শন কৰিছে। তেওঁ তাত সকলো ৰীতি-নীতি পালন কৰিছে। আনহাতে কৰ্ণাটকৰ বাহিৰে দক্ষিণত বিজেপিৰ কোনো অস্তিত্ব নাই। তেওঁলোকে অনুভৱ কৰে যে ২০২৪ চনৰ নিৰ্বাচনত যদি বিজেপিয়ে উত্তৰ ভাৰতত কোনো ধৰণৰ বিপৰ্যয়ৰ সন্মুখীন হয়, তেন্তে দক্ষিণৰ কিছু আসন লাভ কৰি তাৰ ক্ষতিপূৰণ দিব পাৰে।”

তেওঁ কয় যে “বিজেপিয়ে দক্ষিণ ভাৰতত নিজৰ উপস্থিতি সম্প্ৰসাৰণ কৰিব বিচাৰিছে। মোদীৰ প্ৰতিটো খোজ ৰাজনৈতিক আৰু নিৰ্বাচনকেন্দ্ৰিক। দাক্ষিণাত্যৰ মন্দিৰসমূহ তেওঁ যিদৰে ভ্ৰমণ কৰিছে, তাৰ পৰাই ইয়াৰ ইংগিত পোৱা যায়।”

অৱশ্যে বিজয় ত্ৰিবেদীয়ে এই কথাত একমত নহয়। তেওঁ কয়, "উত্তৰ ভাৰতত বিজেপিৰ আসন যে কোনো ধৰণৰ হ্ৰাস হ'ব বুলি মই নাভাবো। কিন্তু প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে বুজি পাইছে যে ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টিক উত্তৰ ভাৰতীয় বা হিন্দী বেল্ট পাৰ্টি বুলি জাপি দিয়া টেগটো আঁতৰাব লাগে। তেনে কাৰণতে মোদীৰ ভাষণত দক্ষিণে স্থান লাভ কৰিছে।”

দক্ষিণ ভাৰতত বিজেপিৰ স্থিতি শক্তিশালী কৰাৰ কৌশল ব্যাখ্যা কৰি নীলঞ্জন মুখোপাধ্যায়ে কয়, "দক্ষিণত বিজেপিৰ প্ৰয়াস আছিল হিন্দু-মুছলমানৰ মাজত সংঘাতৰ নীতিৰ ভিত্তিত সমৰ্থনৰ ভিত্তি বৃদ্ধি কৰা। কিন্তু সফল নহ’ল। গতিকে তেওঁলোকে আন পদ্ধতি গ্ৰহণ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছে।” তেওঁ কয়, "এতিয়া তেওঁ ৰামৰ সহায়ত তালৈ গৈ আছে। নৰম ধৰণেৰে তালৈ যোৱাৰ প্ৰয়াস কৰা হৈছে। হিন্দু-মুছলমান বিবাদ সৃষ্টি কৰাৰ পৰিৱৰ্তে তেওঁ সাংস্কৃতিক সম্পৰ্কৰ সহায় লৈছে। বিজেপিয়ে কৈছে যে উত্তৰ-দক্ষিণ সংস্কৃতি হৈছে একে ৰাম।”

“কিন্তু তাৰ এটা সমস্যা আছে। বিজেপিৰ এককবাদৰ তত্ত্ব আছে – জাতি এক জনগোষ্ঠী এক ধৰ্ম এক। ৰামায়ণতো মাত্ৰ এজন ৰাম আছে। ভাৰতবৰ্ষৰ বিভিন্ন ৰামায়ণত ৰামৰ বিভিন্ন চৰিত্ৰ আছে। তামিলৰ কম্বন ৰামায়ণ বংগৰ কৃতিবাস ৰামায়ণৰ পৰা পৃথক। ইণ্ডোনেছিয়াত যি ৰামলীলা হয় সেয়া বেলেগ।”- মুখোপাধ্যায়ে লগতে কয়।

তেওঁ লগতে কয়, “এটা ষ্টীৰিঅ’টাইপিকেল টাইপৰ ৰাম সৃষ্টি হৈছে। আপুনি ৰামৰ প্ৰতিচ্ছবি সৃষ্টি কৰিছে আৰু সকলোৱে তেওঁক বিশ্বাস কৰাটো বিচাৰে। আজিৰ আগতে ৰামৰ বাবে কোনো কেন্দ্ৰীয় মন্দিৰৰ প্ৰয়োজন নাছিল। তথাপিও সমগ্ৰ দেশতে মানুহে ৰামক বিশ্বাস কৰে। তেনেহ’লে হিন্দু ভেটিকান চহৰ নিৰ্মাণৰ প্ৰয়োজন কিয় হ’ল? আপুনি ইতিহাসত অমৰ হ'ব বিচাৰে, সেয়ে নেকি ৰামৰ নতুন প্ৰতিচ্ছবি সৃষ্টি কৰা হৈছে?”

সকলো হিন্দুৱে এতিয়া বিজেপিকেই ভোট দিব নেকি?

বিগত তিনিটা দশকৰ ৰাজনৈতিক ইতিহাসলৈ চালে দেখা যায় যে ৰাম মন্দিৰ ইছ্যুৱে বিজেপিক নিৰ্বাচনৰ সময়ত যথেষ্ট শক্তি প্ৰদান কৰি আহিছে। এই ইছ্যুটোক কেন্দ্ৰ কৰিয়েই বিজেপিয়ে লাভ কৰা ভোট ক্ৰমাৎ বৃদ্ধি পাবলৈ লৈছে। যি বিজেপি এসময়ত কেৱল দুজন সাংসদতেই সীমাৱদ্ধ আছিল, সেই বিজেপিয়ে মন্দিৰ প্ৰসংগক লৈ শতকৰ ঘৰ পাৰ কৰি ২০১৪ৰ পিছত একক সংখ্যাগৰিষ্ঠতা অৰ্জনৰে ক্ৰমাগতভাৱে দুবাৰকৈ চৰকাৰ গঠন কৰিবলৈ সমৰ্থ হৈছে।

নিৰ্বাচনী বিশ্লেষক আৰু লোকনীতি-চিএছডিএছৰ নিৰ্দেশক সঞ্জয় কুমাৰে ২০১৪ আৰু ২০১৯ৰ লোকসভা নিৰ্বাচনত হিন্দু ভোটাৰৰ মাজত কৰা এক সমীক্ষাৰ প্ৰসংগ বিবিচিৰ এক প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰিছে। তেওঁ জনোৱা মতে যিসকল হিন্দুৱে নিয়মীয়াকৈ পূজা-অৰ্চনা কৰে, মন্দিৰলৈ যায় আৰু ধাৰ্মিক আস্থা অধিক সেইকসকলৰ অধিকাংশই বিগত কেবাটাও দশক ধৰি বিজেপিক ভোট প্ৰদান কৰি আহিছে। ভোটৰ শতকৰা হাৰলৈ চালেও এই ভোটাৰসকল যথেষ্ট গুৰুত্বপূৰ্ণ বুলিব পাৰি।

সঞ্জয় কুমাৰে উল্লেখ কৰা মতে, দৈনিক মন্দিৰলৈ যোৱা ধাৰ্মিক হিন্দুসকলৰ ৫১ শতাংশই ২০১৯ চনত বিজেপিক ভোট প্ৰদান কৰিছিল। প্ৰায় একেখিনি ভোটাৰে ২০১৪ চনতো বিজেপিকেই ভোট দিছিল। ইয়াৰ বিপৰীতে যিসকল হিন্দু দৈনিক ধৰ্ম-কৰ্মৰ প্ৰতি আগ্ৰহী নহয় আৰু নিয়মীয়াকৈ মন্দিৰলৈ নাযায় সেইসকলৰ ৩২ শতাংশইহে বিজেপিক ভোট প্ৰদান কৰিছিল। ইয়াৰ অৰ্থ এয়াই যে যিসকল হিন্দু ধৰ্ম-কৰ্মক লৈ অতি ব্যস্ত সেইসকলৰ সৰহসংখ্যকেই ৰাজনৈতিকভাৱে বিজেপিৰ প্ৰতি আকৃষ্ট।

এনে পৰিপ্ৰেক্ষিতত ৰাম মন্দিৰ প্ৰাণ প্ৰতিষ্ঠাই সমগ্ৰ দেশত যিধৰণৰ ধাৰ্মিক বাতাবৰণৰ সৃষ্টি কৰিছে তালৈ চাই ৰাম মন্দিৰৰ বিষয়টোক লৈ একাত্মবোধ কৰা হিন্দুসকলৰ গৰিষ্ঠসংখ্যকেই ২০২৪ৰ নিৰ্বাচনতো আন সকলো বিষয় একাষৰীয়া কৰি বিজেপিকেই ভোট প্ৰদান কৰাৰ সম্ভাৱনা আছে। বিশ্লেষকসকলে বিজেপিয়ে ১৯৮০ চনত ৰাম মন্দিৰৰ ইছ্যুটো সম্পূৰ্ণৰূপে নিজৰ নিয়ন্ত্ৰণলৈ নিয়াৰ পিছতে দলটোৱে হিন্দু ভোটাৰসকলৰ পৰা লাভ কৰা সমৰ্থন দ্ৰুত গতিত বৃদ্ধি পোৱা বিষয়টোও উনুকিয়াই দিছে।

এই সন্দৰ্ভত কুমাৰে আৰু কয়, '২০১৪ চনত ইউপিএ চৰকাৰৰ বিৰুদ্ধে দুৰ্নীতি আৰু ২০১৯ চনত পুলবামা-বালাকোটৰ দৰে ঘটনাৰ পিছত সৃষ্টি হোৱা পৰিৱেশৰ লগতে ভোটাৰসকলৰ মাজত ধৰ্মীয় প্ৰসংগটোও অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈয়ে আছে বুলিব পাৰি। কথাটো এনেকৈয়ো ক’ব পাৰি যে ২০২৪ৰ নিৰ্বাচনী যুঁজতো বিজেপিয়ে হিন্দুত্বক লৈয়ে যুঁজিব আৰু ৰাম মন্দিৰ প্ৰসংগ সকলোতকৈ আগত থাকিব। মই একপ্ৰকাৰ নিশ্চিত যে উত্তৰ ভাৰতৰ ভোটাৰসকলে ৰাম মন্দিৰ নিৰ্মাণৰ বাবে বিজেপিক একচেতিয়াভাৱে ভোট দিব।’

অৱশ্যে জ্যেষ্ঠ সাংবাদিক ৰামদত্ত ত্ৰিপাঠীয়ে সঞ্জয় কুমাৰৰ মন্তব্যৰ সৈতে মুঠেই একমত নহয়। তেওঁ কয়, 'যেতিয়া বাবৰি মছজিদ ধ্বংস কৰা হৈছিল তেতিয়াও সকলোৱে এয়া ধাৰণা কৰিছিল যে হিন্দুত্ব প্ৰসংগ অধিক শক্তিশালী হৈ পৰিব আৰু বিজেপিয়ে প্ৰতিটো নিৰ্বাচনতে জয়লাভ কৰিব। কিন্তু উত্তৰ প্ৰদেশত মুলায়েম সিং আৰু কাঞ্চিৰামে একেলগে অৱতীৰ্ণ হোৱাত বিজেপি পৰাস্ত হৈছিল। ইয়াৰ পিছত প্ৰায় সুদীৰ্ঘ সময় ধৰি বিজেপিয়ে বহু চেষ্টা কৰিও উত্তৰ প্ৰদেশ চৰকাৰ গঠন কৰিব পৰা নাছিল।’

আনহাতে 'লোকসত্তা’ কাকতৰ সম্পাদক, জ্যেষ্ঠ সাংবাদিক গিৰিশী কুবেৰে বিষয়টোক লৈ কয়, 'বিজেপিয়ে যি একক সংখ্যাগৰিষ্ঠতা পাবলগীয়া আছে, তাৰ সৈতে ৰাম মন্দিৰৰ প্ৰভাৱৰ বাবে খুব বেছি ১০-২০খন আসন হয়তো বৃদ্ধি পাব। এনে নহয় যে একমাত্ৰ ৰাম মন্দিৰৰ বাবেই বিজেপিয়ে আকৌ জয়ী হ’ব, বৰঞ্চ এনেকৈয়ে ক’ব পাৰি যে ৰাম মন্দিৰৰ প্ৰসংগ নথকা হ’লে বিজেপিৰ জয় কঠিন হৈ পৰাৰ সম্ভাৱনাহে অধিক আছিল। কাৰণ বজাৰত এটা বস্তুৱেই বাৰে বাৰে বেচিব নোৱাৰি। মানুহে ৰাম মন্দিৰৰ ধাৰণাক স্বীকাৰ কৰি লৈছে। এতিয়া সেয়া হৈ গ’ল। ইয়াৰ অনুমান সকলোৱে আগতেই কৰিছিল। গতিকে বিজেপিয়ে ইয়াৰ পৰা ইমান বেছি লাভৱান নহ’ব। কিন্তু ৰাম মন্দিৰক লৈ সৃষ্টি হোৱা পৰিৱেশৰ বিজেপিয়ে লাভ যে ল’ব সেয়া নিশ্চিত। আৰু এয়াই হৈছে ৰাজনীতি।’

মূল্যবৃদ্ধি, নিবনুৱা সমস্যাক পাহৰি পেলাইছে নেকি ভোটাৰে?

বিগত সময়ছোৱাত দেশত মূল্যবৃদ্ধি, নিবনুৱা সমস্যা, সাম্প্ৰদায়িক সম্প্ৰীতি বিনষ্টকে ধৰি একাধিক সমস্যাই সমগ্ৰ দেশবাসীক জুমুৰি দি ধৰিছে। তৎসত্বেও কিন্তু নিৰ্বাচনী বতৰত সেই সকলো প্ৰসংগ ভোটাৰৰ মনৰ পৰা নাইকিয়া হৈ পৰে। শেহতীয়া ৫ ৰাজ্যৰ বিধানসভা নিৰ্বাচনতে সেয়া স্পষ্ট হৈ পৰা বুলিও মন্তব্য কৰিছে একাংশ বিশ্লেষকে। তালৈ চাই ২০২৪ৰ নিৰ্বাচনতো আন সকলো সমস্যাৰ পৰিৱৰ্তে ধৰ্ম আৰু ৰাম মন্দিৰৰ প্ৰসংগইহে ভোটাৰসকলক প্ৰভাৱিত কৰাৰ সম্ভাৱনা অধিক বুলি ভিন্নজনে মন্তব্য কৰা দেখা গৈছে।

এই লৈ দেশৰ আগশাৰীৰ সাংবাদিক গিৰীশ কুবেৰে কয়, 'এই ধাৰ্মিক উন্মাদনা এনে পৰ্যায়লৈ লৈ যোৱা হ’ব যে সৰ্বসাধাৰণে বাকী সকলো দৈনন্দিন জীৱনৰ সৈতে সম্পৰ্কিত সমস্যা পাহৰি যাবলৈ বাধ্য হৈ পৰিব। যেতিয়া নেতা এনে উন্মাদনা সৃষ্টিত চামিল হৈ পৰে তেতিয়া স্বাভাৱিকভাৱেই যিসকল লোক সামাজিক প্ৰক্ৰিয়াত তেওঁলোকৰ অধীনত কাম কৰে সেইসকলেও সেইমতেই কথাবোৰ লৈ যাব। গতিকে সত্য এয়াই যে সৰ্বসাধাৰণেও সেইমতেই আগবাঢ়িব।’ 

বিষয়টোক লৈ নিৰ্বাচনী বিশ্লেষক আৰু লোকনীতি-চিএছডিএছৰ নিৰ্দেশক সঞ্জয় কুমাৰে কয় যে নিবনুৱা সমস্যা, মূল্যবৃদ্ধিৰ দৰে জ্বলন্ত সমস্যাসমূহক লৈ সৰ্বসাধাৰণে যুঁজি থাকিবলগীয়া হৈছে যদিও ভোটিঙৰ সময়ত তাৰ প্ৰভাৱ শূন্য হৈ পৰাটোৱেই এতিয়াৰ ৰাজনীতিৰ বাস্তৱ।

তেওঁ কয়, 'মানুহে বিগত কেবাবছৰ ধৰি এনে সমস্যাসমূহৰ সন্মুখীন হৈ আহিছে। বিগত কিছুবছৰ ধৰি আমাৰ সমীক্ষাত এয়া দেখা গৈছে যে নিবনুৱা সমস্যা, মূল্যবৃদ্ধি আদি বাঢ়ি আছিল, কিন্তু এইবোৰৰ সত্বেও বিজেপিয়েই আকৌ শাসনলৈ আহিছে। উত্তৰ প্ৰদেশ, উত্তৰাখণ্ড, মধ্য প্ৰদেশ, ৰাজস্থান, ছত্তীশগড় আদিৰ দৰে ৰাজ্যত নিবনুৱা সমস্যা আৰু মূল্যবৃদ্ধি ভয়াৱহ হৈ পৰিছিল। তাৰপিছতো মানুহে বিজেপিকেই ব্যাপক হাৰত ভোট দিছে। মানুহে এই বিষয়বোৰক লৈ কথাও কয়, চৰকাৰক খঙো কৰে, কিন্তু ভোট দিয়াৰ সময়ত সেই ইছ্যুবোৰ পাহৰি পেলায়। তেওঁলোকে আন ইছ্যুক লৈহে ভোট দিয়ে। সেই ইছ্যু হৈছে হিন্দু ৰাষ্ট্ৰীয়তাবাদ আৰু হিন্দুৰ একত্ৰিকৰণ।’

অধিকাংশ বিশ্লেষকেই এইদৰেও কোৱা দেখা গৈছে যে বিজেপিয়ে ৰাষ্ট্ৰবাদ আৰু ৰাম মন্দিৰৰ বিষয়টোক একাকাৰ কৰি তোলাত এটা পৰ্যায়লৈকে সফল হৈ পৰিছে। এনে পৰিপ্ৰেক্ষিতত ৰাম মন্দিৰে ভাৰতীয় ৰাজনীতিত বিশেষকৈ এইবাৰৰ লোকসভা নিৰ্বাচনত কি প্ৰভাৱ পেলায় সেয়া ফলাফল ঘোষণাৰ পিছতহে স্পষ্ট হৈ পৰিব।